Per 31 maart jl. stopt Joukje Hijlkema als procesbegeleider voor bewoners in Wensink-zuid. Sinds 2021 is ze intensief betrokken geweest bij de opgave om samen met bewoners van Wensink-zuid te zoeken naar een alternatief voor aardgas op een manier waarbij bewoners meer regie en eigenaarschap hebben dan in reguliere wijken. Eerst vanuit de gemeente Borne, vanaf voorjaar 2023 bewust met meer afstand tot de gemeente en dichter bij en naast bewoners. Joukje vertelt zelf: “We zijn pioniers geweest samen, met een uitdagende opdracht”.
Nog nooit eerder gedaan: in Borne deden we het
"Vanaf 2021 ben ik samen met Studio Vers Bestuur, de gemeente Borne en het wijkcomité van Wensink-zuid gestart met een bijzonder project in Twente: bewoners eigenaar maken van de warmtetransitie. Dat betekent dat niet de gemeente bepaald wat bewoners als alternatief voor aardgas krijgen en wanneer ze van het aardgas af moeten, maar bewoners samen bepalen dit. Natuurlijk is de gemeente raad altijd eindbeslisser geweest in het project, omdat zij dit als wettelijke taak hebben. Eind 2021 is een groot deel van de gemeenteraad van Borne akkoord gegaan met dit pilotproject. Echter, er werd binnen gemeente Borne geen noodzaak gezien om dit tot een officieel raadsbesluit te maken. Toch gingen bewoners van Wensink-zuid door, onder aanmoediging van de gemeenteraad en de gemeente Borne. Het was pionieren; het was nog nooit eerder gedaan op zo'n manier in Nederland. Is het mislukt? Nee, dat niet. Er is veel geleerd."
Loslaten, vertrouwen, kennis inhalen, leren
Het was een ingewikkeld project, zeker voor bewoners en gemeente. Een aantal zaken vallen op: "Waar gemeente normaliter altijd controle heeft in projecten in wijken en buurt, moest nu losgelaten worden. En waar bewoners altijd (konden) leunen op de overheid, hadden ze nu zelf regie. En dat was wennen voor iedereen. Dan komen zaken als vertrouwen en wantrouwen om de hoek kijken. We weten allemaal dat het vertrouwen in de overheid niet groot is: dat geldt zeker niet alleen voor Borne. Daarnaast kregen bewoners een opdracht (zelf bepalen hoe en wanneer aardgasvrij worden) die oorspronkelijk van de gemeente was. De gemeente heeft nooit gevraagd aan bewoners of ze het wel willen. We hadden in Wensink-zuid ook te maken met een heel ingewikkelde opdracht die nog nooit ergens gelukt was: een wijk aardgasvrij maken en zorgen voor een gedragen alternatief. Gemeente Borne had natuurlijk door de vele gerealiseerde onderzoeken al veel voorsprong in kennis. Veel bewoners hadden niet of nauwelijks kennis over bijvoorbeeld marktrijpe alternatieven voor aardgas, over hoeveel CO-2 die uitstoten, over betrouwbaarheid of duurzaamheid ervan. En we zijn blanco begonnen: zonder spelregels. Er was dus veel in te halen en daar hebben we afgelopen twee jaar op gefocust."
Wijkbijeenkomsten: van groots naar klein "We zijn gestart met wijkbijeenkomsten over wat het betekent om als wijk zelf eigenaar te zijn van zo'n project. Maar ook over of mensen dit echt wel willen: samen eigenaar zijn. Het wijkcomité heeft 'ja' gezegd, maar de 'ja' van alle andere wijkbewoners moest nog komen. Daarvoor moet je eerst begrijpen waar het over gaat. De opkomst was in de eerste drie bijeenkomsten enorm hoog. In mei 2023 zijn we gestart met informeren over de verschillende alternatieven. Elke keer organiseerden een groep enthousiaste wijkbewoners zo'n bijeenkomst. Inmiddels was het speelveld enorm veranderd: een nieuwe gemeenteraad, een nieuwe wethouder, landelijke verkiezingen waarbij de energietransitie minder urgent leek te worden. Kortom: ook de animo in Wensink-zuid brokkelde af: de opkomst bij de laatste twee bijeenkomst viel tegen. De gemeente 'droeg' het project niet. En niemand voelde zich echt eigenaar. De vraag kwam op: waar staan we nu eigenlijk en willen we dit allemaal wel echt?"
Het net opgehaald: Kroniek van Wensink-zuid "Begin 2024 heb ik een start gemaakt met het ophalen van het net bij alle betrokken partijen. Ik heb interviews gehouden onder veel betrokken wijkbewoners, de wethouder en raadsleden. En alle meningen zijn gebundeld in 'De Kroniek van Wensink-zuid': dit is geen oordeel, maar een verzameling meningen met aanbevelingen voor wijkbewoners, voor de gemeente en voor de gemeenteraad. Voor mij eindigt nu een fase: ik kan niet meer waarde in het project brengen. De gemeente Borne trekt het project nu en neemt de aanbevelingen en meningen mee naar de toekomst. "
Bedankt! "Ik wil alle wijkbewoners bedanken voor hun enthousiasme, hun lef en durf om dit aan te gaan. Jullie mogen trots zijn op je wijk en op jullie inzet! Ik vertrek, maar blijf jullie volgen. Het ga jullie goed." - Joukje Hijlkema
